Konu: Türkiye'de latin Harflerine geçişin Kökleri

Bizi bilgilendirdiğin için teşekkür ederiz Allah cc razı olsun

Türkçenin latin harfleri ile ilk defa yazılması Hıristiyanlık propagandası sebebebiyledir. Daha sonraları,bu faliyetler, gramer neşriyatına ve Türkoloji çalışmalarına dönüşmüştür.
Her ne kadar,14 asrın ilk yıllarında başlayan bu hareket,Asya ve Avrupa Türkiye'si hudutları dışında vuku bulmuş ve bizimle ilgisi yok gibi görünüyorsa da,1729 yılında İbrahim Müteferrikanın matbaasında tab edilip neşredilen bir kitapta Türkiye hudutları içinde ilk defa türk dilinin latin harfleriyle fakat Fransız alfabesiyle yazılmış olmasını bu çalışmalara bağlamak mümkündür.
a.g.e.

Bilindiği gibi Yirmi Sekiz Çelebi Mehmet Efendi Fransa yolculuğunda oğlu Sait Çelebi'yi de Beraberinde götürmüştü. Baba Oğul Farnsa'da bir yıl kaldıktan sonra bazı yeni fikirlerle memlekete dönmüşlerdi. Sait Çelebi,1674 yılında Macaristan'ın Kolojvar(bugünkü Romanya hudutları içindeki Ckluj şehri)şehrinde doğan, bir protestan kolejinde eğitimini yapmış ve Macar Kralı Tököli İmren'in Türklerle yaptığı harpde esir düşerek(1693) İslamlığı kabul etmiş olan İbrahim Muteferrika ile bir matbaa kurmuştur.Niyazi Berkes'e göre(Belletten sayı-104-Ekim- 1962):İbrahim Müteferrika da zamanına göre çok yeni fikirler vardır.Bilhassa şu üç noktayı kavraması sebebiyle o,Türk evrim tarihinin ilk öncü düşünürü kabul edilebilir:...
a.g.e

1-Yeni usullerin kabulü ile islahat yapılması zarureti
2-Rusya'nın batılılaşmasının Türkiye'nin geleceği için önemi,
3-Batılıların,Türkiye'nin yaşayıp yaşayamayacağı mes'elesini tartışmakta oldukları.
Sait Çelebi'nin de,kültürün yayılması ve fikir seviyesinin yükseltilmesi konusunda hevesli bir Mason oluşunu göz önüne alırsak,Sait Çelebi ile,İbrahim Müteferrika'nın fikir birliğini ve ilk matbaayı müşterek açmaktaki sebebi tesbit edebiliriz.Nitekim İbrahim Müteferria'nın da, Sait Çelebi'nin bağlı olduğu ilk Fransız Mason locasına girdiği ifade edilmektedir.
a.g.e

Türkiye'de ilk defa faliyete geçen matbaada Türkçenin latin harfleriyle basılması bir tesadüfün eseri olmasa gerek.Sait Çelebi ile İbrahim Müteferrika'nın fikri yakınlıkları,Türkiye de ilk defa faliyet gösteren ve Fransız Obediyansına bağlı mason locasına kayıtlı olmaları,bu locanın Sait Çelebi ile birlikte Türkiye'ye gelişini dikkate alırsak, Türkçe'nin latin harfleri ile yazılması fikrinin kaynağının Fransa olduğunu söyleyebiliriz.
a.g.e

Konuşma ve yazı dilinin sadeleştrilmesi fikrinin Tanzimat Fermanının ilanı ile Le-Siecle gazetesinde ortaya atılması.Tanzimat döneminde Arap harflerine karşı ilk tenkid ve münakaşaların yapılması ve bazı çözüm yollarının aranması da,Fransız tesiri hakkındaki fikrimizi teyid eden olaylardır.Mustafa Reşit Paşa'nın Fransızlardan istifade etmiş olmasını, Osmanlıların kültür değiştirmeleri telkinlerinin de Fransızlardan geldiğini bir kere daha hatırlatmak isterim.
Türkiye'de Kültür Buhranı'sebebleri ve neticeleri' Nahid Dinçer(Kayıhan Yayınevi)
Devam edecek...