VKV Amerikan Hastanesi Endokrinoloji Diyabet ve aaaabolizma Hastalıkları Bölümü Dr. Tahir Haytoğlu diyabetin tanısını erken koymanın ve tedavisine erken başlamanın daha sonra gelişecek sağlık problemlerini önleyebileceğini söylüyor.



Diyabet böbrek yetmezliğine ve sinir sisteminde tahribata yol açar. Gebelik sürecinde kontrol altına alınamayan diyabet ise doğumsal bozuklukların görülme riskini artırır.



Diyabeti düşündürecek olan başlıca şikâyetler:

Tuvalete sık çıkma

Ağız kuruluğu

Hızlı kilo kaybetme

Halsizlik ve çabuk yorulma



Diyabet için risk faktörleri:

45 yaşının üstünde olmak

Fazla kilolu olmak

Diyabeti olan yakın bir aile ferdinin olması (anne baba veya kardeşler gibi)

Daha önceki hamilelik esnasında diyabet gelişmiş olması



Diyabet türleri:

Tip 1 Diyabet

Bu tipte diyabeti olan kişiler her gün insülin almak zorundadır. Bu tip diyabet eskiden “Juvenil Diyabet” veya “İnsüline Bağımlı Diabetes Mellitus” olarak adlandırılırdı.



Tip 2 Diyabet

Bu tip diyabet diyabet hapları veya insülin kullanmaları gerekebilir. Bu tip diyabet eskiden “Erişkin Çağı Diyabeti” veya “İnsüline Bağımlı Olmayan Diabetes Mellitus” olarak adlandırılırdı.



Gestasyonel Diyabet

Gebelikte ortaya çıkan diyabet türüdür.



DİYABET TEDAVİSİ

“Amaç; organ hasarlarının önlenmesi”



Diyabet tedavisinde amaç; hastanın kendini daha iyi hissetmesini sağlamanın ötesinde sinir hasarı ve iyileşmeyen yaralar gibi komplikasyonların önlenmesidir.



Diyabet tedavisi böbrek veya ayak problemleri için ilgili bölümlerle koordineli çalışmaya gidilmelidir.



Diyabet tedavisinin bir numaralı amacı; yüksek kan şekeri seviyelerini kontrol altına almaktır. Bunu sağlayacak çeşitli yöntemler vardır. Bunlar:

Sağlıklı besinler yemek

Düzenli egzersiz yapmak

Gerekli olması halinde ağızdan ilaçlar veya insülin kullanmak

Kan şekeri ölçümleri yapmak



DİYABETTE YENİ TEDAVİ YÖNTEMLERİ

Son birkaç yıldır diyabet üzerinde yeni ilaçlar kullanılmaya başlanmıştır. Yeni mekanizmalar üzerinden uygulanabilen bu ilaçların yakın zamanda Türkiye’ye gelmesi beklenmektedir.



Şu anda kullanılan ilaçların her biri farklı mekanizmalar ile etki göstermektedir.



Ağızdan alınıp farklı mekanizmalar ile etki gösterebilecek ilaçlar:

1. grup; insülin salgılanmasını artırmakta

2. grup; karaciğerde insüline hassasiyeti artırmakta

3. grup; kas hücrelerinin insüline hassasiyetini artırmakta

4. grup; yiyeceklerdeki karbonhidratların emilmesini yavaşlatarak vücuda zaman kazandırmaktadır.



Yeni çıkan bir başka grup ilaç da insülinin salgılanmasına yardımcı olan hormonların kandaki seviyesini artırarak etki göstermektedir.



DİYABETTE İLAÇ KULLANIMI

Diyabet hastalığı özellikle de Tip 2 diyabet bunun da bir süre sonra yetersiz kalması durumunda ikinci hatta üçüncü ilaç eklemesi gerekebilir.



Kompleks bir hastalık olan diyabetin kontrol altında olması demek şeker kontrolü için gerekli ilaçlarının yanında düzenli olarak tansiyon ilaçları ve bazen de kolesterol ilaçları kullanmasını gerektirebilir.



Kişi bir anda kendini 4-5 ilaç alırken bulabilir. Bu nedenle diyabet hastalarının düzenli olarak doktorları ile ilaç kullanımı konusunu gözden geçirmeleri aldıkları bütün ilaçları doktorlarına söylemeleri ve gerekli laboratuvar takiplerini düzenli aralıklarla yaptırmaları gerekmektedir.



Diyabet hastaları düzenli kullandıkları ilaçlarla etkileşip etkileşmediğini doktorlarına sormalıdır.



DİYABET BAKIMI

“Diyabetli kişilerin günlük bakımlarına daha çok önem vermeleri gerekir”



Diyabet ve ayak bakımı

Diyabet hastalarının ayaklarına özen göstermesi ve özel bir ayak bakımı uygulaması yapmaları gerekmektedir. Çünkü ayak bakımına yeterince özen gösterilmemesi sağlıklı bireylere nazaran ayak problemleri daha fazla görülmektedir. Bunun nedeni de damarlarda oluşan kan dolaşımı bozukluğudur.



Kişinin kan şekeri sürekli yüksek seyrettiğinde damarlarda tahribat başlamakta; tahribata uğramış damarlar kanı yeterli ve sağlıklı bir şekilde organlara ulaştıramadığı için de organlarda fonksiyon bozuklukları ile uzun vadede geri dönüşümü olmayan hasarlar görülmektedir.



Diyabete bağlı sinir hasarları yaralar ve ayak ülserleri ortaya çıkabilir. Ülserler çok çabuk iltihaplanarak ciddi sorunlara yol açabilir.



Aşağıdaki bulgularda doktora başvurulması önerilmektedir:

Deride renk değişiklikleri

Bölgesel ısı artışı

Ayakta ve bilekte şişlik

Bacaklarda ağrı (dinlenme veya hareket sırasında)

Yavaş iyileşen yaralar

Tırnakta mantar enfeksiyonu veya batık

Nasır oluşumu

Deride çatlakların oluşumu



Yapılabilecekler:

Ayaklarınızı her gün kontrol edin

Ayaklarınızı her gün tahriş etmeyen bir sabun ve ılık suyla yıkayın

Ayak tırnaklarınızın bakımına özen gösterin (Tırnaklarınızı düz kesin köşeleri derin almayın.)

Ayaklarınızdaki nasırlara ve sertleşmiş deri bölümlere dikkat edin

Ayaklarınızı koruyun

Ayak dolaşımınızı güçlendirin

Ayağınızı sıkmayan ayakkabılar giyin

Sorunlarınızı sağlık ekibinizle daima paylaşın



Diyabet ve ağız bakımı

Diyabet hastalarının ağız sağlığı konusunda özenli olmaları gerekmektedir. Diyabet kontrolü iyi olmayan hastalarda çürükler daha sık görülür. Diyabet durumunda ağız içi florası da değişebildiğinden kontrollerini yaptırmaları ve ağız bakımı konusunda profesyonel yardım almaları gerekmektedir.



Diyabet ve cilt bakımı

Cildimiz nemlendirici kremler kullanılmalıdır.



Diyabet ve göz sağlığı

Diyabet kontrolünün iyi olmadığı durumlarda göz sağlığı bozulmakta ve ciddi hasarlar oluşmaktadır. Diyabet hastaları hiçbir şikâyeti olmasa da rutin olarak yılda en az bir kez bir göz muayenesi yaptırmalıdır.



Diyabetin göz üzerindeki olumsuz etkileri

Diyabetle birlikte görülen en önemli ve en sık göz komplikasyonu “Diyabetik Retinopati”dir. İkinci sıklıkta görülen komplikasyon ise hastalarda çift görmeye neden olan “Göz Kasları Felçleri”dir. Bu komplikasyonda en çok gözü dışa baktıran kaslar tutulur. Genellikle bir kaç ay içerisinde bu durum kendiliğinden düzelir. Ayrıca gözün saydam tabakasında bazen yüzeysel tahrişler oluşabilir. Hastalar bu durumda gözlerinde irritasyon ve batmadan şikâyetçi olur.



Diyabetli hastalarda “Göz Tansiyonu” (Glokom) hastalığının normal insanlara göre daha sık görüldüğü bilinmektedir. “Katarakt” da diyabet hastalarında sıklıkla görülen ve ameliyat ile tedavi edilebilen bir göz hastalığıdır. Göz sinirinin iltihabi hastalığı olan “Optik Nöropati” ise sık görülmemekle birlikte; ani şekilde görme kaybına neden olabilen ve bazı durumlarda körlükle sonuçlanabilen bir komplikasyondur.



Kırılma kusuru değişiklikleri:

Kan şekerinin aniden yükselmesi gözün kırma gücünü artırarak bu dönemde gözlük testi yapılmaması tavsiye edilmektedir. Kan şekeri normal ve stabil düzeye geldiğinde uygulanacak test ile gözlük değişimi yapmak daha sağlıklı olacaktır.



DİYABET VE EGZERSİZ

“Düzenli yapıldığı takdirde egzersizin çok yönlü faydaları bulunmaktadır”



Egzersiz diyabet hastalarında daha da önem taşımaktadır.



Egzersizin düzenli olarak yapılması ve kişinin yaşı ile kondisyon durumuna uygun egzersizi seçmesi gerekmektedir. Yürüyüş her yaşta yapılabilecek bir egzersiz formudur. Ancak daha önce düzenli olarak spor yapmamış kişiler; tenis 30 dakikalık yürüyüşe denk gelecek bir egzersiz yapmaları önerilmektedir.



DİYABETLİ HASTALARIN SEYAHATİ

“Önlem almadan yola çıkma”



Seyahat için çoğu zaman çok büyük bir hazırlık gerekmemekle birlikte; ihtiyaçlar önceden belirlenip şeker seviyelerinin nasıl seyrettiğini bilmelidir.



DİYABETLİ ÇOCUKLAR

“Çocuklarda psikolojik destek önemli”



Çocukluk çağında ortaya çıkan diyabetlerin büyük bir kısmı -yaklaşık olarak %90-95’i- Tip 1 diyabetli sınıfına girmektedir. Tip 1 diyabetli hastalarında insüline bağımlılık söz konusudur. Bu yüzden bu hastaların insülin kullanması gerekmektedir. Burada aileye çok önemli bir yük binmektedir.



Gerek çocukluk çağında gerekse ergenlik döneminde diyabet teşhisi konulan kişilere hastalığın korkulacak bir şey olmadığı ve hastalıkla nasıl başa çıkılacağı öğretilmelidir. Diyabetin yaşam sürecinin bir parçası olduğu ve bu süreçte hastanın nelere gereksinim duyduğu hem çocuğa hem de ailesine adım adım anlatılmalıdır. Ayrıca hasta henüz çocukluk çağında olduğu için ailenin çocuğa insülin yapması gerekir.



Diyabetli çocuklar;

İnsülin ve diğer ilaçların kullanımı

Yiyecekler ve beslenme

Şeker ölçümü

Problemlerle baş edebilme konularında bilgilendirilmelidir.